BIAŁA WIEŻA
(„Biała Wieża, wysoka i błyszcząca w słońcu, górowała nad Tar Valon niczym miecz wbity w ziemię. Nawet z takiej odległości Rand czuł jej ciężar – nie z kamienia, lecz z władzy, którą uosabiała. To było serce Aes Sedai, a cień jej płomienia sięgał całego świata.” - Robert Jordan)
Położenie i miasto Tar Valon
Biała Wieża stoi w Tar Valon - mieście-wyspie na rzece Erinin, u stóp Gór Mglistych, nieopodal smaganej wiatrami Góry Smoka. Tar Valon założyły kobiety Aes Sedai po „Pęknięciu Świata”, a jego mury i mosty współtworzyli kamieniarze Ogierowie oraz sama Jedyna Moc. To jedno z najstarszych i najbogatszych miast epoki po Pęknięciu.
Geneza Białej Wieży
Zanim powstała Biała Wieża, Aes Sedai miały swoją siedzibę w Sali Sług w Paaran Disen w Epoce Legend. Po katastrofie i „Pęknięciu” porządek sprzed wieków runął, a rozproszone Aes Sedai przez dziesięciolecia organizowały się na nowo. Z czasem wyklarował się urząd Amyrlin (tytuł nawiązujący do tradycji z Epoki Legend) oraz potrzeba jednej stolicy Zakonu - tak narodziła się idea Białej Wieży w Tar Valon.
Budowa
Prace nad miastem i kompleksiem Wieży zaczęły się w roku 98 AB (Po Pęknięciu) i zakończyły w roku 202 AB. Od końca II stulecia AB ukształtował się też znany nam ustrój Wieży z Halą i Siedzącymi.
Pierwsze Amyrlin i wczesne dzieje
W najwcześniejszych wiekach po Pęknięciu doszło nawet do rozłamu i rywalizacji kilku kobiet roszczących sobie prawo do Amyrlin. Tradycja i instytucje, które dziś kojarzymy z Wieżą, hartowały się właśnie wtedy.
Architektura
Biała Wieża to nie tylko wysmukły, lśniący trzon przebity światłem - to cały kompleks: centralna wieża z dwiema długimi skrzydłami, dziedzińcami, ogrodami, biblioteką, salami obrzędów, koszarami Gwardii Wieżowej i słynnym Dziedzińcem Strażników. Konstrukcja powstała z zafuzjowanego, niemal jednorodnego białego kamienia, częściowo przy użyciu Jedynej Mocy. Dach wieży jest płaski, a bryła podporządkowana funkcji i monumentalnej prostocie. Opisy źródłowe podają wysokość sięgającą setek stóp oraz setki pomieszczeń rozłożonych na dziesiątkach kondygnacji.
*Wnętrze Białej Wieży
Sam trzon i skrzydła są w stanie pomieścić co najmniej trzy tysiące osób (adeptek, Przyjętych i Aes Sedai), poza służbą, gośćmi i Gwardią. Wieża ma kilka głównych bram, rozległe kuchnie, łaźnie, sale posiłków i własne warsztaty.
Tar Valon otaczają niezwykłe mosty, a układ ulic i murów projektowano z myślą o obronie i reprezentacji. To jedno z nielicznych miejsc, które potrafiły przetrwać oblężenia najpotężniejszych armii epoki.
Wnętrza i kluczowe miejsca w Białej Wieży
Apartamenty Amyrlin i Gabinet Płomienia
Na wysokich piętrach mieszczą się prywatne komnaty Tronu Amyrlin oraz Gabinet Płomienia Tar Valon - miejsce audiencji i decyzji, które rezonują na cały świat. Obok urzęduje Strażniczka Kronik, prawa ręka Amyrlin.
Hala Wieży
Ciało ustawodawcze i sądownicze Aes Sedai tworzy 21 Siedzących - po trzy z każdej Ajah. W czasie rozłamu każda „połowa” Wieży miała po 18 Siedzących (*bez „swojej” skłóconej Ajah). Obrady rządzą się ścisłym ceremoniałem i prawem Wieży.
*Przykłady:
-
Niebieska Ajah całkowicie odeszła z Tar Valon do rebeliantów → więc w „Wieży Elaidy” brakowało Niebieskich Siedzących.
-
Czerwona Ajah w całości została w Tar Valon → więc w „Wieży Egwene” w Salidarze nie było Czerwonych Siedzących.
Kwatery Ajah
Każda z siedmiu Ajah ma własne skrzydła, tradycje wystroju i sale zebrań (np. zieloni mają zbrojownie i miejsce treningów, brązowi – pokoje badawcze i magazyny ksiąg). Szczegóły rozmieszczenia różnią się między źródłami, ale dominują wysokie piętra i wewnętrzne korytarze łączące z Halą.
*W ukryciu działały również Czarne Ajah - oddane w służbie Czarnemu. Większość Aes Sedai nie wierzyła w ich istnienie
Kwatery Nowicjuszek i Przyjętych
W niższych kondygnacjach skrzydeł mieszczą się sypialnie, klasy i pomieszczenia do nauki Nowicjuszek i Przyjętych, gabinet Nauczycielki Nowicjuszek, sale kar i… izby testów. To tutaj stoją ter’angreale do Prób: trzy łukowate bramy dla Przyjętych oraz miejsca do testów na Aes Sedai.
Biblioteka Wieży i „Trzynasta Składnica”
Biblioteka Białej Wieży uchodzi za największą i najcenniejszą bibliotekę świata. Część ksiąg i artefaktów przechowuje się w niedostępnych magazynach; w tradycji funkcjonuje też pojęcie „Trzynastej Składnicy” - niedostępnego, wewnętrznego zbioru Brązowych.
Dziedziniec Strażników i Gwardia Wieżowa
Na terenie kompleksu znajduje się Dziedziniec Strażników, gdzie ćwiczą związani więzami Mocy strażnicy Aes Sedai, oraz koszary Gwardii Wieżowej broniącej murów i bram. Szacunki mówią o kilku tysiącach żołnierzy stałej załogi Tar Valon.
Skarbce Ter’angreali i Różdżka Przysiąg
W podziemiach i skarbcach przechowuje się artefakty Jedynej Mocy - angreale, sa’angreale i ter’angreale - które zgodnie z prawem należą do Wieży. Najsłynniejszym z nich jest Różdżka Przysiąg, na której adeptki składają Trzy Przysięgi podczas wyniesienia do stanu Aes Sedai. Różdżka nadaje „bezczasowy” wygląd i skraca żywot (normalnie kobieta władająca Saidarem mogła żyć nawet 600–800 lat w zależności od siły w Jedynej Mocy. Po związaniu przysiąg żywotność gwałtownie spada, zwykle do około 250–300 lat), a złożone na niej słowa są nierozerwalne bez ponownego użycia urządzenia.
Ustrój i prawo Wieży
Biała Wieża łączy władze:
-
Wykonawczą – Amyrlin oraz Strażniczka Kronik;
-
Ustawodawczą/sądowniczą – Hala Wieży (21 Siedzących);
-
Ajah jako frakcje specjalizacyjne i polityczne (Niebieskie, Czerwone, Zielone, Brązowe, Szare, Żółte, Białe; istnieje też tajna Czarna Ajah - lecz działa w ukryciu i nie zasiada w hali).
Wieża ustanawia prawo dotyczące posiadania artefaktów Jedynej Mocy (wszystkie formalnie należą do Wieży), prowadzi dyplomację, szkoli przenoszące i historycznie egzekwowała prawo wobec przenoszących mężczyzn.
Najważniejsze wydarzenia w dziejach Białej Wieży
Wojny Trolloków i Wcześniejsze Kryzysy
W czasie Wojen Trolloków mury Tar Valon kilkakrotnie naruszano, choć miasto nie upadło; w dziejach Wieży dochodziło także do buntów i oblężeń, co utrwaliło konserwatywną, prawniczą kulturę Aes Sedai.
*Najazdy Trolloków na Tar Valon, tym samym na Białą Wieżę, były krwawe i bolesne
Oblężenie Artura Jastrzębia
Artur Hawkwing oblegał Tar Valon przez długie lata; miasto wytrwało, ale konflikt z Wieżą naznaczył politykę całego świata na stulecia. Tar Valon wyszło z tego jako niezależne, lecz ostrożniejsze w wpływach.
Rozłam Wieży i zamach stanu Elaidy (999 NE)
Po obaleniu Siuan Sanche przez Elaidę do Avriny a’Roihan doszło do rozłamu: część Aes Sedai uciekła do Salidar, wynosząc Egwene al’Vere na Amyrlin. Przez lata istniały dwa ośrodki władzy z dwiema Halami (po 18 Siedzących każda).
Najazd Seanchan na Białą Wieżę (1000 NE)
W czasach rozłamu Seanchan wykonali śmiały nalot na Białą Wieżę. Egwene - jeszcze więziona w Tar Valon - prowadziła obronę, ratując wiele sióstr i zmuszając napastników do odwrotu. Atak objął m.in. 22. piętro; chaos walk przyniósł straty, ale nie upadek Wieży.
„Wielka Czystka” Czarnej Ajah i Zjednoczenie Wieży
Na podstawie rewelacji Verin oraz własnych działań, Egwene przeprowadziła Wielką Czystkę - systemowe ujawnienie i ukaranie Czarnej Ajah zarówno w obozie rebeliantów, jak i w samej Wieży. Wkrótce potem Wieża została zjednoczona pod legalną Amyrlin - Egwene - kończąc rozłam.
Funkcje i rola Białej Wieży
-
Edukacja i selekcja: wyszukiwanie dziewcząt zdolnych do przenoszenia, kształcenie na Nowicjuszki i Przyjęte oraz Aes Sedai.
-
Dyplomacja i arbitraż: mediacje między państwami, wysyłanie ambasadorek (Aes Sedai jako negocjatorki, uzdrowicielki, obrończynie lub „policja” Jedynej Mocy).
-
Zarządzanie artefaktami: inwentaryzacja i piecza nad angrealami/ter’angrealami, w tym Różdżką Przysiąg.
-
Bezpieczeństwo: Gwardia Wieżowa, Strażnicy, sieć informacyjna (np. Siostry Szare/ Niebieskie) i prawo wieżowe.
Co Było Przed Białą Wieżą
W Epoce Legend Aes Sedai byli globalną służbą publiczną, a Sala Sług w Paaran Disen pełniła rolę ich reprezentacji i administracji. Tytuły, insygnia i część ceremoniału (jak pierścienie i idea „służby”) przeniknęły do późniejszej tradycji Białej Wieży - po adaptacji do świata po katastrofie.